Przystosowanie mieszkania do potrzeb osoby z niepełnosprawnością to wyzwanie nie tylko logistyczne i techniczne, ale przede wszystkim finansowe. Dla wielu rodzin koszty związane z remontem łazienki, dostosowaniem wejścia czy usunięciem barier architektonicznych są trudne do udźwignięcia bez wsparcia z zewnątrz. Jednym z głównych źródeł pomocy jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Ale czy faktycznie zwraca on koszty remontu? Na jakich zasadach? Kto może z tego skorzystać?
Z pozoru sprawa wydaje się prosta – osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności składa wniosek i otrzymuje refundację części lub całości wydatków. W rzeczywistości jednak system ten opiera się na konkretnych programach, modułach i procedurach, które trzeba dobrze poznać, by nie zostać zaskoczonym na etapie rozliczenia. W tym artykule omawiamy konkretne zasady przyznawania wsparcia, wymagania formalne oraz praktyczne wskazówki, które pomogą Ci skutecznie skorzystać z refundacji kosztów remontu mieszkania.
Na jakiej podstawie PFRON zwraca koszty remontu?
PFRON nie wypłaca środków na każdy dowolny remont. Zwrot kosztów możliwy jest wyłącznie w ramach programu „Aktywny samorząd”, a dokładnie jego modułu I, obszaru B – bariery w poruszaniu się i komunikowaniu. Oznacza to, że wsparcie można uzyskać wyłącznie na działania mające na celu usunięcie barier architektonicznych, a nie na remont estetyczny czy zwiększający standard lokalu.
Program realizowany jest przez powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR) i dotyczy osób, które posiadają orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym (jeśli istnieje odpowiedni kod w orzeczeniu). Zwrot obejmuje adaptacje łazienki, kuchni, drzwi, wejść, instalację uchwytów, wind, pochylni, a także inne prace, które mają bezpośredni wpływ na samodzielność osoby niepełnosprawnej.
Co ważne, fundusz nie wypłaca środków za dowolne faktury – wszystko musi być uprzednio zatwierdzone we wniosku, a cała inwestycja zrealizowana zgodnie z harmonogramem i wytycznymi zawartymi w decyzji administracyjnej. Dlatego kluczowe jest, aby przed rozpoczęciem prac dokładnie przeanalizować, czy planowany remont mieści się w zakresie dopuszczonym przez PFRON.
Kto może skorzystać z refundacji z PFRON?
Refundacja kosztów remontu z PFRON przysługuje wyłącznie osobom spełniającym konkretne warunki. Podstawowym wymogiem jest posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (znacznym lub umiarkowanym). Dodatkowo, w orzeczeniu musi znajdować się symbol 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroby neurologiczne), a w przypadku dzieci – odpowiedni zapis w orzeczeniu o niepełnosprawności.
Drugim warunkiem jest brak przekroczenia określonego progu dochodowego. W 2025 roku limit ten wynosi 65% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (ok. 5 800 zł brutto miesięcznie) dla osoby samotnej oraz 50% przeciętnego wynagrodzenia (ok. 4 500 zł brutto) dla osoby w rodzinie – ale należy każdorazowo sprawdzać aktualne limity ogłoszone przez PFRON i PCPR.
Dodatkowo, wnioskodawca musi być właścicielem mieszkania, współwłaścicielem lub posiadać zgodę właściciela na przystosowanie lokalu. W przypadku osób wynajmujących mieszkanie od gminy – konieczna jest zgoda urzędu lub zarządcy budynku. Brak tych dokumentów skutkuje odrzuceniem wniosku już na etapie oceny formalnej.
Warto wiedzieć:
Jeśli nie spełniasz wszystkich warunków programu PFRON, warto zapytać w MOPS lub urzędzie gminy o lokalne formy dofinansowania remontu mieszkania dla osoby z niepełnosprawnością. Część samorządów prowadzi własne programy uzupełniające wsparcie z PFRON.
Co dokładnie można sfinansować w ramach refundacji?
PFRON zwraca koszty wyłącznie tych prac, które usuwają bariery w poruszaniu się i codziennym funkcjonowaniu. Oznacza to, że nie wszystkie elementy typowego remontu kwalifikują się do refundacji – liczy się funkcja, a nie estetyka. Na przykład wymiana glazury na nową bez zmiany układu łazienki nie będzie uznana za działanie kwalifikujące się do zwrotu. Poniżej przedstawiamy najczęściej refundowane elementy w ramach programu.
W ramach zwrotu można sfinansować:
- likwidację progów i poszerzenie drzwi,
- montaż uchwytów, poręczy, krzeseł prysznicowych,
- instalację kabiny prysznicowej typu walk-in lub podnośników,
- przebudowę łazienki i kuchni z dostosowaniem do wózka,
- montaż windy, platformy schodowej lub pochylni,
- instalację domofonu z funkcją głosową lub zdalnego otwierania,
- zmianę układu pomieszczeń dla lepszej komunikacji.
Każdy z tych elementów musi być ujęty w kosztorysie zaakceptowanym przez PCPR oraz zgodny z zatwierdzonym planem adaptacyjnym. Nie ma możliwości refundacji elementów „przy okazji”, takich jak nowa pralka, kafelki dekoracyjne czy wymiana mebli, jeśli nie mają one bezpośredniego wpływu na dostępność mieszkania.
Jak wygląda procedura uzyskania refundacji?
Staranie się o refundację z PFRON może wydawać się na początku przytłaczające, ale w rzeczywistości to jasno określony proces administracyjny, który – jeśli zostanie dobrze przygotowany – przebiega sprawnie i kończy się realnym wsparciem finansowym. Wiele osób rezygnuje z ubiegania się o dofinansowanie z obawy przed biurokracją, a tymczasem kluczowe są: kompletność wniosku, zachowanie terminu i świadomość, co można rozliczyć.
Program „Aktywny samorząd” prowadzony przez PFRON (realizowany przez powiaty i PCPR) umożliwia refundację do 95%, a nawet 100% kosztów kwalifikowanych. Obejmuje on nie tylko prace budowlane w mieszkaniu, ale też montaż urządzeń poprawiających dostępność (np. krzesełka prysznicowe, podnośniki, poręcze, windy, platformy). Całość odbywa się na podstawie wniosku, umowy i rozliczenia końcowego – a każda z tych części wymaga osobnej uwagi.
Poniżej znajduje się szczegółowy przewodnik krok po kroku, który pomoże Ci bezpiecznie i skutecznie przejść przez procedurę – od pomysłu na remont aż po zwrot środków na Twoje konto.
Jak uzyskać zwrot za remont mieszkania z PFRON?
1. Złóż wniosek do PCPR
Pierwszym etapem jest wypełnienie wniosku w ramach programu „Aktywny samorząd – Moduł I, Obszar B”. Można to zrobić tradycyjnie w formie papierowej w siedzibie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub online przez platformę SOW (System Obsługi Wsparcia) – co coraz częściej bywa zalecaną i wygodniejszą formą.
Do wniosku należy dołączyć komplet dokumentów: orzeczenie o niepełnosprawności, dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu (np. akt notarialny, umowa najmu, zgoda właściciela), wstępny kosztorys prac lub oferty od wykonawców, dokumenty dochodowe, zdjęcia mieszkania (przed remontem), czasem również plan lokalu. Brak któregokolwiek z nich może opóźnić weryfikację nawet o kilka tygodni.
Wniosek można złożyć tylko w czasie naboru – zazwyczaj od marca do końca sierpnia, ale w niektórych powiatach terminy te są wydłużane lub skracane. Jeśli masz wątpliwości, zawsze skontaktuj się wcześniej z PCPR – wiele z nich oferuje telefoniczne konsultacje lub pomoc w wypełnieniu wniosku.
2. Oczekuj na weryfikację i ewentualną wizytę urzędnika
Po złożeniu wniosku PCPR przystępuje do jego oceny formalnej i merytorycznej. W ciągu kilku tygodni możesz otrzymać informację o konieczności uzupełnienia brakujących dokumentów, aktualizacji kosztorysu lub wyjaśnienia określonych pozycji. W niektórych przypadkach urzędnik może zapowiedzieć wizytę w miejscu planowanego remontu – to standardowa procedura, mająca na celu potwierdzenie faktycznego stanu mieszkania i potrzeb osoby z niepełnosprawnością.
Wizyty terenowe dotyczą głównie wniosków o wyższej wartości lub takich, które obejmują przebudowę instalacji, likwidację progów lub montaż urządzeń wymagających ingerencji w konstrukcję lokalu. Urzędnik nie ocenia wystroju mieszkania, a jedynie weryfikuje istnienie bariery oraz realność planowanej inwestycji.
Dobrze przygotowany wniosek, poparty dokumentacją zdjęciową i dokładnym opisem funkcjonalnym, często nie wymaga wizyty w ogóle. Po pozytywnej ocenie formalnej i technicznej wniosek przechodzi do fazy decyzji o przyznaniu dofinansowania.
3. Podpisz umowę o dofinansowanie
Po zatwierdzeniu wniosku PCPR zaprosi Cię do podpisania umowy, w której określony będzie dokładny zakres refundowanych prac, ich koszt, termin wykonania oraz sposób i termin rozliczenia. To kluczowy moment – dopiero po podpisaniu umowy można rozpocząć realizację inwestycji.
Rozpoczęcie prac przed tą datą – nawet jeśli jesteś pewien otrzymania dofinansowania – skutkuje automatycznym brakiem refundacji. Wyjątki zdarzają się bardzo rzadko i tylko w przypadkach nagłych, wymagających odrębnego uzasadnienia (np. awaria WC, zalanie łazienki).
Umowa określa również, kto może być wykonawcą prac (firma, osoba fizyczna, instytucja) oraz jakie dokumenty muszą zostać dostarczone do rozliczenia. Zwykle są to: faktury, rachunki imienne, protokoły odbioru, dokumentacja zdjęciowa, załączniki do faktur. Termin realizacji waha się od 30 do 120 dni – zależnie od zakresu projektu.
4. Zrealizuj remont i zbierz dokumentację
Po podpisaniu umowy możesz rozpocząć realizację prac zgodnie z zaakceptowanym kosztorysem. Pamiętaj, by nie modyfikować zakresu robót na własną rękę – każda zmiana wymaga aneksu do umowy. W przeciwnym razie grozi to utratą refundacji nawet za poprawnie wykonane części inwestycji.
W trakcie realizacji gromadź:
- faktury VAT lub rachunki imienne wystawione na Ciebie (lub opiekuna prawnego),
- zdjęcia „przed” i „po”,
- protokoły odbioru podpisane przez wykonawcę,
- ewentualne zgody techniczne, jeśli wymagane (np. wspólnoty mieszkaniowej).
W razie wątpliwości co do rozliczeń możesz na tym etapie skontaktować się z opiekunem w PCPR – wiele centrów ma dedykowanych pracowników wspierających beneficjentów.
5. Złóż dokumenty do rozliczenia
Po zakończeniu remontu masz zazwyczaj od 14 do 30 dni na złożenie pełnej dokumentacji do rozliczenia. Musi ona zawierać oryginały faktur, zdjęcia efektów, podpisane protokoły odbioru i wniosek o wypłatę refundacji. Niektóre PCPR-y udostępniają gotowy formularz, inne wymagają podpisania osobnego oświadczenia o zakończeniu inwestycji.
Po pozytywnej weryfikacji dokumentów PCPR przelewa należną kwotę na Twój rachunek bankowy – najczęściej w ciągu 14 dni roboczych od zatwierdzenia rozliczenia. W przypadku błędów, braku podpisów lub niezgodności, instytucja wzywa do uzupełnień – warto na bieżąco monitorować skrzynkę pocztową lub konto w systemie SOW.
Dobrze przeprowadzony remont, zgodny z umową, dokumentacją i założeniami programu, niemal zawsze kończy się pełną refundacją. W wyjątkowych sytuacjach PFRON zastrzega sobie prawo do kontroli celowości inwestycji – choć w praktyce zdarza się to rzadko.
Czy refundacja z PFRON pokryje cały koszt remontu?
Jednym z najczęstszych pytań osób ubiegających się o dofinansowanie z PFRON jest to, czy możliwe jest pokrycie całości wydatków. Odpowiedź brzmi: tak, ale tylko w niektórych przypadkach. Co do zasady, fundusz pokrywa do 95% kosztów kwalifikowanych, a w wyjątkowych sytuacjach (np. osoby o niskich dochodach lub dzieci) – nawet 100%. W pozostałych przypadkach konieczny jest udział własny, który zazwyczaj wynosi minimum 5–10%.
W praktyce oznacza to, że przy inwestycji o wartości 30 000 zł, osoba z niskimi dochodami może uzyskać dofinansowanie na poziomie 28 500 zł. Pozostałą część musi pokryć samodzielnie. Warto jednak wiedzieć, że kosztorys można dostosować do dostępnych środków – czyli zaplanować mniej rozbudowaną adaptację, która nadal spełni wymogi funkcjonalności, ale będzie bardziej budżetowa.
W przypadku gdy wnioskodawca nie ma środków na wkład własny, można skorzystać z innych źródeł finansowania – takich jak fundacje lokalne, darowizny, zbiórki internetowe, a także gminne programy wsparcia. Niektóre samorządy pokrywają różnicę między wnioskowaną kwotą a kwotą przyznaną przez PFRON.
Najczęstsze błędy przy wnioskowaniu o zwrot z PFRON
Choć sama procedura nie należy do skomplikowanych, wiele osób popełnia błędy, które skutkują opóźnieniem lub nawet odrzuceniem wniosku. Niektóre z nich wynikają z nieznajomości przepisów, inne z braku precyzji w przygotowaniu dokumentacji. Oto najczęstsze problemy, które warto wyeliminować już na etapie planowania. Unikanie powyższych błędów znacznie zwiększa szansę na pozytywne rozpatrzenie wniosku oraz przyspiesza wypłatę refundacji.
Błędy, których należy unikać:
- rozpoczęcie remontu przed podpisaniem umowy – to najczęstsza przyczyna odmowy refundacji,
- nieprecyzyjny kosztorys – ogólne zapisy typu „remont łazienki” zamiast wyszczególnienia konkretnych prac,
- brak zgody właściciela mieszkania – dotyczy najemców lub współwłaścicieli,
- zakup urządzeń niespełniających norm dostępności – np. zbyt wąskie kabiny prysznicowe, nieergonomiczne uchwyty,
- niedostarczenie pełnej dokumentacji – np. brak załączników, podpisów, błędne dane adresowe.
Warto wiedzieć:
Zanim złożysz wniosek, możesz poprosić pracownika PCPR o wstępną konsultację dokumentów. To bezpłatne i często pozwala uniknąć późniejszych poprawek. W niektórych powiatach działają też punkty doradcze dla wnioskodawców.
Czy warto składać wniosek do PFRON?
Zdecydowanie tak – nawet jeśli kwota wydatków wydaje się niewielka, a procedura złożona. Program „Aktywny samorząd” to jedno z nielicznych narzędzi systemowych, które realnie wspierają osoby z niepełnosprawnościami w poprawie warunków życia. W wielu przypadkach refundacja sięga kilkudziesięciu tysięcy złotych, co czyni ją kluczowym elementem planowania inwestycji w dostępność. Kluczem do sukcesu jest jednak dobre przygotowanie: kompletny kosztorys, poprawna dokumentacja, cierpliwość i ścisłe przestrzeganie wytycznych programu. Pamiętaj – to inwestycja nie tylko w przestrzeń, ale przede wszystkim w jakość życia osoby z niepełnosprawnością.
Mit czy fakt? – najczęstsze przekonania o refundacji z PFRON
PFRON zwraca tylko za bardzo drogie remonty
❌ Mit. Nie ma żadnego minimalnego progu kwotowego. Refundacji podlegają nawet niewielkie inwestycje, takie jak:
- montaż uchwytów (od 500 zł)
- poszerzenie drzwi (od 1 200 zł)
- likwidacja progów (500–800 zł)
- krzesło prysznicowe (300–700 zł)
W 2023 roku aż 42% zaakceptowanych wniosków PFRON dotyczyło kosztów poniżej 10 000 zł (źródło: PCPR Wrocław i Gdańsk). Ważne, by wydatek usuwał barierę, a nie był estetycznym ulepszenie.
PFRON może zrefundować nawet 100% kosztów
✅ Fakt. W przypadku osób o bardzo niskich dochodach (poniżej 2 800 zł brutto) lub dzieci, możliwa jest pełna refundacja 100% kosztów kwalifikowanych (źródło: „Aktywny samorząd 2025”, zał. 2). Standardowo refundacja wynosi do 95%.
Nie dostanę refundacji, jeśli mieszkam z rodziną
❌ Mit. Liczy się osoba z orzeczeniem, nie sytuacja mieszkaniowa. Jeśli niepełnosprawny mieszka z rodziną, dochód liczony jest na osobę – i nawet przy wspólnym gospodarstwie domowym można otrzymać refundację, jeśli dochód na członka nie przekracza progu PFRON (ok. 4 600 zł brutto na osobę w 2025 r.).
Można złożyć kilka wniosków w różnych latach
✅ Fakt. PFRON nie ogranicza liczby wniosków, o ile poprzednie zostały rozliczone. Osoby przystosowują mieszkania etapami: w jednym roku łazienka, w kolejnym wejście lub kuchnia.
PFRON pokryje każdy wydatek poniesiony podczas remontu
❌ Mit. Refundowane są tylko wydatki zatwierdzone w kosztorysie i opisane w umowie, poniesione po jej podpisaniu. Nie ma zwrotu za:
- nową pralkę, meble, sprzęty AGD
- materiały dekoracyjne (kafelki ozdobne, panele, farby)
- dodatkowe prace budowlane wykonane poza zatwierdzonym zakresem
Zwrot kosztów możliwy jest tylko na podstawie faktur lub rachunków imiennych
✅ Fakt. PFRON wymaga dokumentów księgowych, zgodnych z zatwierdzonym kosztorysem i podpisaną umową. Bez nich refundacja nie zostanie wypłacona. Faktury muszą być wystawione po dacie podpisania umowy i na dane wnioskodawcy.
Wystarczy, że mam orzeczenie – nic więcej nie potrzeba
❌ Mit. Potrzebne są także:
- odpowiedni kod schorzenia (np. 05-R lub 10-N)
- prawo do lokalu (własność, współwłasność lub zgoda właściciela)
- dochód poniżej określonego progu
- kompletny wniosek i kosztorys, często także zdjęcia lokalu
Niepełnosprawność musi być trwała
❌ Mit. Wystarczy aktualne orzeczenie – także czasowe. Przykład: osoba z orzeczeniem ważnym do 2026 r. może otrzymać dofinansowanie w 2025 r., o ile wskazane ograniczenia (np. poruszanie się na wózku) uzasadniają adaptację mieszkania.
Możliwość uzyskania refundacji kosztów dostosowania mieszkania z PFRON to jedno z najważniejszych dostępnych w Polsce narzędzi wspierających osoby z niepełnosprawnościami. Choć procedury mogą wydawać się zawiłe, w rzeczywistości są przejrzyste i oparte na jasnych kryteriach. Kluczowe jest jedno: trzeba wiedzieć, co można zgłosić, jak to udokumentować i kiedy złożyć wniosek. Większość odrzuceń wynika nie z braku potrzeby, ale z błędów formalnych, niedopasowanego kosztorysu lub rozpoczęcia prac przed podpisaniem umowy. Dobrze przygotowany wniosek, poparty realnymi potrzebami i dokumentacją techniczną, ma bardzo duże szanse na akceptację – szczególnie jeśli dotyczy likwidacji barier architektonicznych w łazience, kuchni, komunikacji czy wejściu do mieszkania. Program „Aktywny samorząd” pozwala pokryć nawet 95–100% kosztów kwalifikowanych, co czyni go nie tylko pomocą, ale często jedyną realną drogą do poprawy komfortu życia osoby z niepełnosprawnością.
Jeśli chcesz lepiej przygotować się do składania wniosku, poznać typowe błędy oraz zobaczyć konkretne przykłady rozwiązań i kosztów, zobacz także praktyczny poradnik: jak przystosować mieszkanie dla osoby niepełnosprawnej. Znajdziesz tam podział na pomieszczenia, listę sprzętów i wskazówki, które pomogły już wielu rodzinom w Polsce.
